Μέσα στο αναβράζον διεθνές σκηνικό, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μπαίνει στον τέταρτο χρόνο και την Ευρώπη να νιώθει τη φωτιά να πλησιάζει όλο και πιο κοντά στα σύνορά της, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ετοιμάζονται να συναντηθούν το Σάββατο στο περιθώριο της συνόδου της G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ. Εκεί, μακριά από τα φώτα των μεγάλων αιθουσών, θα προσπαθήσουν να χαράξουν κοινή στάση για το ουκρανικό ζήτημα – μια υπόθεση που έχει γίνει πια ο μεγάλος καθρέφτης της ευρωπαϊκής συνοχής.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Αντόνιο Κόστα ξεκαθάρισαν μετά την τηλεφωνική τους συνομιλία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι πως «τίποτα δεν πρέπει να αποφασιστεί για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία». Λόγια σταθερά, σχεδόν τελετουργικά, σαν όρκος τιμής που θυμίζει παλιές ευρωπαϊκές δεσμεύσεις εποχών πολέμου και ανακατατάξεων.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, από την πλευρά του, ενημέρωσε τους Ευρωπαίους για το σχέδιο Τραμπ, το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο στοχεύει να δώσει τέλος στον πόλεμο. Πολλοί, ωστόσο, αντιλαμβάνονται πως καμία «λύση από έξω» δεν μπορεί να σταθεί χωρίς τη συγκατάθεση του Κιέβου – κι αυτό ακριβώς προσπαθούν να διαφυλάξουν Βρυξέλλες και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Μετά τη σύσκεψη της G20, οι συζητήσεις θα συνεχιστούν στην Ανγκόλα, στο πλαίσιο της συνόδου ΕΕ – Αφρικανικής Ένωσης. Η διπλωματία κινείται σαν παλιός μηχανισμός που τρίζει, αλλά εξακολουθεί να λειτουργεί, επιμένοντας σε μια Ευρώπη που θέλει να δείχνει ενωμένη – έστω κι αν πολλές φορές αυτή η ενότητα μοιάζει περισσότερο με ευχή παρά με πραγματικότητα.
Στο φόντο αυτών των εξελίξεων, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, υπενθύμισε με σταθερή φωνή πως κάθε ειρηνευτική λύση οφείλει να σέβεται την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Ένα μήνυμα απλό, σχεδόν αυτονόητο, αλλά που μέσα στη δίνη των παζαριών και των προτάσεων αποκτά βάρος ιδιαίτερο. Όσο για το αμερικανικό σχέδιο, ο Γκουτέρες σημείωσε πως ουδέποτε παρουσιάστηκε επίσημα∙ ένας ακόμη δείχτης του πόσο θολό παραμένει το τοπίο.
Έτσι, το Σάββατο οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι, κουβαλώντας την ιστορική ευθύνη μιας ηπείρου που γνώρισε πολέμους και ξέρει το τίμημα. Και ίσως –αν σταθούν στο ύψος των περιστάσεων– να μπορέσουν να χαράξουν μια πορεία που θα τιμά εκείνη την παλιά, δοκιμασμένη ευρωπαϊκή αρχή: ότι η ειρήνη δεν χαρίζεται· κατακτιέται με σοβαρότητα, ενότητα και σεβασμό στις αξίες που χτίστηκαν με αίμα.