Σε μια στιγμή που η Μέση Ανατολή ακροβατεί ανάμεσα σε μια εύθραυστη εκεχειρία και έναν νέο κύκλο πολέμου, η παρουσία του Τζάρεντ Κούσνερ —γαμπρού και στενού συμβούλου του Ντόναλντ Τραμπ— στις διαπραγματεύσεις του Σαρμ ελ Σέιχ προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον. Όχι μόνο επειδή πρόκειται για έναν άνθρωπο χωρίς επίσημη διπλωματική θέση, αλλά επειδή το όνομά του είναι ταυτισμένο με το αποκαλούμενο “Deal of the Century”, το σχέδιο ειρήνης που το 2020 επιχείρησε να επανασχεδιάσει τη Μέση Ανατολή σύμφωνα με τα αμερικανικά συμφέροντα και τις ισραηλινές προτεραιότητες.
Η επιστροφή του Κούσνερ: σύμβολο ή κίνηση ουσίας;
Ο Κούσνερ, μαζί με τον στενό συνεργάτη του Στιβ Γουίτκοφ, εμφανίστηκε στο Σαρμ ελ Σέιχ συνοδευόμενος από τον πρωθυπουργό του Κατάρ και τον επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντούλ Φατάχ αλ-Σίσι δεν έκρυψε την ικανοποίησή του, χαρακτηρίζοντας την άφιξή τους «πολύ ενθαρρυντική» και μεταφέροντας την εντολή του Τραμπ «να κλείσει ο κύκλος του πολέμου».
Για την Ουάσιγκτον —ή μάλλον για το επιτελείο Τραμπ που ήδη σχεδιάζει την επόμενη θητεία— η Γάζα δεν είναι απλώς μια σύγκρουση. Είναι το τεστ που θα αποδείξει αν οι ΗΠΑ μπορούν να επανακτήσουν την εικόνα του “ειρηνοποιού” με αμερικανικούς όρους, ενόψει και της νέας γεωπολιτικής αντιπαράθεσης με την Κίνα και τη Ρωσία. Ο Κούσνερ λειτουργεί, λοιπόν, ως πολιτικός επιταχυντής· ένας γνώριμος παίκτης που γνωρίζει πρόσωπα, χάρτες, και τα παρασκήνια της ισραηλινής εξουσίας.
Η Χαμάς ζητά πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τις πόλεις της Γάζας και επιστροφή στις θέσεις πριν από τον Μάρτιο, ώστε να μπορέσει να ανακτήσει πρόσβαση στους ομήρους. Το Ισραήλ, ωστόσο, προτείνει ένα “σταδιακό μοντέλο αποχώρησης” που διατηρεί τον έλεγχο στο 55% της Λωρίδας, όπως αποτυπώνεται σε χάρτη που φέρεται να έχει εγκρίνει ο Λευκός Οίκος.
Ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων – Το μεγαλύτερο σημείο εμπλοκής. Η Χαμάς επιδιώκει να συνδέσει την παράδοση των ομήρων με το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης του Ισραήλ. Το σχέδιο Τραμπ, αντίθετα, προβλέπει άμεση απελευθέρωση όλων των ομήρων εντός 72 ωρών και συνακόλουθο αφοπλισμό της Χαμάς.
Αμερικανικές εγγυήσεις και αραβική πίεση – Ο ρόλος του Κατάρ, της Τουρκίας και της Αιγύπτου είναι να ασκήσουν πίεση στη Χαμάς, η οποία —όπως παραδέχονται αραβικές πηγές— βρίσκεται στη «χαμηλότερη διαπραγματευτική θέση» της δεκαετίας.
Στο επίκεντρο του πιο εκρηκτικού ζητήματος βρίσκεται το όνομα του Μαρουάν Μπαργκούτι, του εμβληματικού Παλαιστίνιου ηγέτη που κρατείται εδώ και 20 χρόνια σε ισραηλινές φυλακές. Η Χαμάς ζητά επίμονα την απελευθέρωσή του —μαζί με άλλα πέντε υψηλόβαθμα στελέχη— στο πλαίσιο της συμφωνίας ανταλλαγής.
Το Ισραήλ, ωστόσο, έχει χαράξει «κόκκινη γραμμή». Όπως δήλωσε Ισραηλινός αξιωματούχος, «η απελευθέρωση του Μπαργκούτι θα ισοδυναμούσε με αναβίωση της Χαμάς». Στην ισραηλινή κοινωνία, όπου η πίεση των οικογενειών των ομήρων είναι πλέον εκρηκτική, μια τέτοια παραχώρηση θα μπορούσε να θεωρηθεί πολιτική αυτοκτονία.
Οι διαπραγματεύσεις στο Σαρμ ελ Σέιχ μοιάζουν με σκακιστική παρτίδα όπου κάθε κίνηση μπορεί να καθορίσει τη νέα γεωπολιτική αρχιτεκτονική της περιοχής.
Για τον Τραμπ, το στοίχημα είναι διπλό:
να εμφανιστεί ως “ο ηγέτης που έφερε την ειρήνη”, αλλά χωρίς να αποξενώσει το ισραηλινό λόμπι που στηρίζει ανοιχτά την προεκλογική του εκστρατεία.
Για το Ισραήλ, το ζητούμενο είναι να διατηρήσει τον στρατηγικό έλεγχο της Γάζας χωρίς να επωμιστεί το πολιτικό κόστος μιας «διαιώνισης της κατοχής».
Και για τη Χαμάς, το διακύβευμα είναι η ίδια της η επιβίωση: να αποφύγει την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση χωρίς να εμφανιστεί ότι συνθηκολογεί.
Η συμμετοχή του Κούσνερ δεν είναι απλώς οικογενειακή υπόθεση· είναι μήνυμα ισχύος. Ο Τραμπ επανέρχεται στη διεθνή σκηνή με στόχο να παρουσιάσει μια “νέα αρχιτεκτονική ειρήνης”, όμως τα αγκάθια παραμένουν βαθιά: χάρτες, κρατούμενοι, και κυρίως το ερώτημα ποιος θα εγγυηθεί ότι η επόμενη ημέρα της Γάζας δεν θα είναι απλώς το προοίμιο για την επόμενη σύγκρουση.