Στις 18 Δεκεμβρίου, οι ισχυροί της Ευρώπης θα ζητήσουν από την Ελλάδα να σταθεί ξανά μπροστά στο αγκωνάρι της Ιστορίας, όχι ως ελεύθερο κράτος που αποφασίζει, αλλά ως υπερχρεωμένος οφειλέτης που «οφείλει» να εγγυηθεί ακόμη και την ίδια του την ψυχή. Στην παλιά, ιερή μας γη που σήκωσε Παρθενώνες, κάποιοι μιλούν πια για «εθνικό πλούτο» σαν να είναι ψυχρός λογιστικός όρος, όχι κληρονομιά χιλιετιών.
Η χώρα μας –με χρέος που ξεπερνά το 150% του ΑΕΠ, με μισθούς καθηλωμένους, με τον δημόσιο πλούτο δεμένο χειροπόδαρα στο ΤΑΙΠΕΔ και στο Υπερταμείο– καλείται να βάλει πλάτη σε ένα σχέδιο «αλληλεγγύης» για την Ουκρανία· μια αλληλεγγύη που η Ελλάδα ποτέ δεν είδε να γυρίζει πίσω.
Οι Βρυξέλλες, μπροστά στο βελγικό αδιέξοδο για τα 190–210 δισ. ευρώ παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αναζητούν τρόπο να μοιράσουν το ρίσκο σε όλους. Και οι πρώτοι που θα κληθούν να πληρώσουν είναι οι αδύναμοι – όπως πάντα συμβαίνει στην ιστορία των λαών.
Ο Alexander Stubb και ο Mark Rutte πιέζουν ασφυκτικά το Βέλγιο να παραδώσει τα ρωσικά assets στην Ουκρανία.
Το Βέλγιο όμως αντιστέκεται: απαιτεί πλήρη νομική ασφάλεια, κοινό ρίσκο για όλους και συμμετοχή κρατών που επίσης διαθέτουν δεσμευμένα ρωσικά κεφάλαια. Η Γάνδη και οι Βρυξέλλες φοβούνται αυτό που κάθε συνετή χώρα θα φοβόταν: μια πιθανή δικαστική ήττα απέναντι στη Ρωσία, που θα τινάξει το χρέος τους στον αέρα και θα τραυματίσει καίρια την αξιοπιστία του Euroclear.
Μέσα σε αυτό το ζοφερό σκηνικό, η Κομισιόν φέρεται να προτείνει «αμετάκλητες εγγυήσεις» βασισμένες στον εθνικό πλούτο κάθε κράτους. Ακίνητα, επιχειρήσεις, κρατική περιουσία, οτιδήποτε μπορεί να αποτιμηθεί – όλα στο τραπέζι σαν πιόνια σε σκακιέρα που παίζεται πάνω από τα κεφάλια των λαών.
Και τότε ξεπηδά το πρόβλημα που όλοι γνωρίζουν αλλά κανείς δεν ομολογεί: πολλές χώρες της ευρωζώνης έχουν αρνητικό καθαρό εθνικό πλούτο. Ανάμεσά τους και η Ελλάδα.
Πώς να εγγυηθείς με πλούτο που δεν έχεις; Με τι να πληρώσεις αν χαθεί η δίκη; Με το μέλλον των παιδιών σου, με νέες περικοπές, με νέα φτώχεια, με νέα υποθήκευση. «Με τη ζωή σου», θα έλεγε ο παππούς στο χωριό, που έμαθε ότι χρέος σημαίνει δεσμά.
Για την Ελλάδα, το ζήτημα δεν είναι τεχνικό. Είναι υπαρξιακό.
Η χώρα μας έχει εξαντλήσει τη φοροδοτική της ικανότητα, έχει ξεπουλήσει μεγάλο μέρος του δημόσιου πλούτου, έχει περιορισμένα περιθώρια νέου δανεισμού. Μια νέα εγγύηση με βάση τον «εθνικό πλούτο» σημαίνει βαθύτερη υποταγή, νέα μνημονιακή σκιά. Σημαίνει πιθανή υποθήκευση ακόμη και συμβόλων όπως η Ακρόπολη – όχι κυριολεκτικά, αλλά πολιτικά, οικονομικά, συμβολικά.
Σημαίνει να αφαιρείς από μια χώρα την αξιοπρέπεια που της απέμεινε.
Κι όμως, αυτή η συζήτηση θα γίνει.
Η Ουγγαρία, η Σλοβακία και το Βέλγιο θα κρατήσουν σκληρή γραμμή μέχρι να επέμβουν οι ΗΠΑ, οι οποίες όμως δηλώνουν πως «τα ευρωπαϊκά assets δεν τις αφορούν».
Και η Ελλάδα; Θα παρευρεθεί σε μια Σύνοδο Κορυφής που μπορεί να καθορίσει το μέλλον της χωρίς εκείνη να κρατά το τιμόνι.
Στις 18 Δεκεμβρίου, η Ευρώπη θα δείξει τι πραγματικά σημαίνει «κοινοτική αλληλεγγύη» σε περιόδους κρίσης.
Και η Ελλάδα, κουρασμένη αλλά πάντα περήφανη, θα χρειαστεί να θυμηθεί τι έλεγαν οι παλιοί:
«Όταν σου ζητούν να εγγυηθείς με την ψυχή σου, ήρθε η ώρα να υψώσεις ανάστημα.»